1971 (Charisma)
Het was op een ochtend in de lente van 1977 toen Simon, een klasgenootje van me, me meenam naar een platenzaak. We gingen luisteren naar “Nursery Cryme” van het mij toen nog onbekende Genesis, een fantastische lp die hij via z’n broer had leren kennen. ‘Je weet niet wat je hoort, zo mooi’ zei Simon. We zagen dat de verkoper de groengele hoes tegen een perspex rand op de balie voor ons neerzette en naar de koptelefoon wees. Nou ja, koptelefoon? Het waren meer twee losse handtelefoons. Ieder van ons nam een gedeelte om tegen z’n oor te houden. Wat er toen gebeurde was pure verliefdheid. Met een noodvaart werd ik via deze op een douchekop lijkende geluidssproeier meegesleurd in de wereld van de progressieve rock en zit er nu, een kleine halve eeuw later, nog steeds tot over m’n oren in. Maar genoeg over mij, over naar het album.
We hebben het hier over het derde studioalbum van Genesis, uitgebracht in 1971. Het is een belangrijk werk in het progressieve rockgenre en cruciaal in de carrière van de band. Met z’n complexe arrangementen, literaire teksten en opvallende muzikale structuren is dit album de start van hun meest creatieve periode. Het album markeert het toetreden van twee nieuwe bandleden. Met het aantrekken van de excentrieke gitarist Steve Hackett heeft de band werkelijk de kip met de gouden eieren binnengehaald en over de uiterst creatieve drummer Phil Collins kan niet veel anders gezegd worden.
“Nursery Cryme” opent met het epische The Musical Box dat al snel duidelijk maakt dat dit geen alledaags rockalbum is. Met z’n prachtige 12-snarige gitaren, bombastische orgelklanken, instrumentale passages en kenmerkende vocale harmonieën, creëert Genesis een boeiende sfeer die de luisteraar onderdompelt in muzikale nostalgie. Hoewel de twee gitaarsolo’s met hun krachtige uitspattingen het meeste opvallen, zijn het toch echt de expressieve hartenkreten van Gabriel in de finale die het hardst binnenkomen. Het verhaal waarover de songtekst gaat wordt dan ook perfect verklankt. Cynthia die tijdens een potje croquet het hoofd van haar vriendje Henry eraf slaat, de geest van Henry die via een speeldoos als een gefrustreerde oude man terugkeert en een verpleegster die het doosje tegen de muur kapot gooit en daarmee eigenlijk het laatste Henry vermoord, vormen de ingrediënten van dit macabere schrijfsel.
De tot de verbeelding sprekende hoes is geënt op bovengenoemd verhaal. Deze creatie is vervaardigd door Paul Whitehead, de man die voorganger “Trespass” ook al had opgesierd met een sfeervolle omslag. Whitehead weet een typisch Engels gevoel van melancholie te combineren met de strekking van de songteksten die op het album de ronde doen. Uiteindelijk is het schilderij afgelakt met een laagje honing om de prent ouder te doen lijken dan hij is.
Een ander hoogtepunt op het album is de wervelende compositie The Return Of The Giant Hogweed. Het begint overtuigend met Hackett tappend over de hals van z’n Les Paul en laat verder allerlei gradaties horen die passen bij een krachtig en energiek prognummer. De lyrische thema’s zijn donker en mysterieus, terwijl Gabriel’s expressieve vocale prestaties het werkstuk naar een hoger niveau tillen.
Wat “Nursery Cryme” echt onderscheidt, zijn de creatieve en fantasierijke teksten. Genesis put inspiratie uit literatuur, mythen en sprookjes waardoor elk nummer een uniek verhaal vertelt. Het humoristische Harold The Barrel en het meeslepende The Fountain Of Salmacis zijn hier goede voorbeelden van. De teksten vragen om diepgravende interpretaties en dragen bij aan de mystiek van het album. Zo gaat Harold The Barrel over een man die van een dak af dreigt te springen. Even neemt Gabriel je mee in de droomwereld van de hoofdpersoon en meteen krijgt het nummer een aandoenlijke lading. In het afsluitende The Fountain Of Salmacis is op indrukwekkende wijze te horen hoe het verhaal uit de Griekse mythologie over Hermaphroditus en de waternimf Salmacis treffend in muziek is omgezet. We horen Hackett op z’n creatiefst, Collins die een heerlijk rollend ritme neerlegt, prachtige Mellotron akkoorden en priemende tonen van de basgitaar alsof het de normaalste zaak van de wereld is.
Het album bevat ook enkele minder opmerkelijke nummers, zoals het door Phil Collins gezongen For Absent Friends, het met Mellotron en orgel doorspekte Seven Stones en het melancholische Harlequin. Desondanks is het als geheel een coherent en enerverend werkstuk. Het album toont de groeiende muzikale ambities van Genesis en hun vermogen om complexe arrangementen te beheersen zonder de toegankelijkheid te verliezen.
Dit is een album dat vraagt om je aandacht. De gelaagde composities en doordachte teksten bieden steeds nieuwe ontdekkingen bij elke luisterbeurt. De instrumentatie is rijk en heeft diepgang. Het gitaarwerk is virtuoos en voegt een extra dimensie toe aan de nummers terwijl de ritmesectie zorgt voor een solide basis en strakke grooves. De toetsen en het heerlijke spel op de 12-snarige gitaren brengen kleur en sfeer aan in de composities. Bovenal echter zetten de zang en de vele samenzang alles in een daglicht dat sky high is.
Al met al is “Nursery Cryme” een prachtig album dat de artistieke en muzikale visie van Genesis weerspiegelt. Het is een toonbeeld van progressieve rock uit de vroege jaren 70 en een essentiële luisterervaring voor liefhebbers van het genre. Met z’n rijke arrangementen, poëtische teksten en sfeervolle uitvoeringen verdient “Nursery Cryme” z’n plaats als invloedrijk album binnen de wereld van de progressieve rock.
Dank je Simon!
© Dick van der Heijde 2023