Op enkele werkstukken uit de hoogtijdagen van de prog na heb ik zelden een concept-cd gehoord waar tekst en muziek zo veel wisselwerking met elkaar hebben als op het Casino-album uit 1992. Dit project van toetsenist Clive Nolan en zanger Geoff Mann heeft het casino als setting voor een metaforisch verhaal met een religieuze strekking. Wat dit album zo bijzonder maakt is de tragiek die in elke zin naar voren komt aangezien Mann vrij kort na de release ervan op 36-jarige leeftijd aan darmkanker overleed. Zijn expressieve manier van zingen voelt daardoor aan alsof iemand een scheermes door je ziel haalt. Combineer dat met de tentoongespreide progmuziek en je hebt een album dat boeit voor het leven.
Het is bekend dat Mann een gedreven dominee was. Laten we eens kijken wat hij op het album te zeggen had en hoe dat muzikaal omlijst wordt.
In het nummer Prey introduceert men vol overtuiging het casino en de hoofdpersoon Lucky James die, zwak als hij is, ten prooi valt aan de verleidingen van het gokken. Muzikaal horen we een daverend nummer met veel meerstemmigheid en fraai toetsenspel. Het zijn niet de minste muzikanten die we horen. Naast Clive Nolan is ook Mike Stobbie (Pallas) als toetsenist aanwezig en op gitaar zetten Karl Groom (Shadowland) en Sylvain Gouvernair (Arrakeen) hun beste beentje voor. Op basgitaar treffen we Jon Jeary (Threshold) aan en achter de drumkit zit Brian Devoil (Twelfth Night). Zo goed echter als het jou als luisteraar vergaat, zo slecht gaat het met Lucky James.
In de daaropvolgende nummers gaat het over zijn teloorgang. Crap Game laat horen hoe zinloos het allemaal is, dat een gokverslaving nergens toe leidt. Dit wordt ondersteund door een geniaal toetsenthema. “To win is the toplimit” haalt Mann uit. In Drunk staat de totale ontreddering van Lucky James centraal en zo beschonken als hij is, besluit hij door te gaan met spelen. Prachtig warm toetsenspel zet perfect de sfeer neer, waarbij de passage met de kopstem van Mann buitengewoon indringend is. Wat volgt is de ondergang van Lucky James. In het aangrijpende Crying Onto Baize horen we hoe hij zich geheel ten gronde heeft gericht. Het zit verpakt in een gouden neoprogsong met een juweel van een gitaarsolo en onmiskenbare Nolan-piano. Een dreigende passage volgt, uitmondend in een door de band uitgebeelde rouletteschijf die steeds langzamer gaat draaien….
En dan komt de figuur Stranger. Hij is de metafoor voor Jezus, de bezorger van het goede. Het nummer is een vrolijke bluesrocker die enigszins misstaat tussen de rest van de nummers. Na diverse draaibeurten blijf je toch achter met een goed gevoel. Het afsluitende Beyond That Door is gelukkig weer hogeschool prog. Het management van het casino (de duivel) heeft het niet op Stranger en vermoordt hem door hem door een ruit te duwen. Enige vergelijking met de kruisiging van Jezus mag je best maken. Door die move komt als het ware de buitenwereld naar binnen en de binnenwereld naar buiten. Uiteindelijk taait het personeel af en valt het casino. Dit nummer is zo monumentaal, zo groot; het is met afstand de meest gedraaide track in huize van der Heijde.
Al met al is dit Casino album een schijfje om te koesteren. Hou je van melodische, neoprog getinte symfo, dan zijn er slechts twee mogelijkheden: of je bent al verslaafd aan deze cd of je wordt het. Links laten liggen is dan geen optie.
© Dick van der Heijde 2021